چکیده

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی کمی و کیفی مقالات علمی- پژوهشی منتشر شده در دو فصلنامه مدیریت شهری در طی سال های 1387 تا 1391 می باشد. جهت دست یابی به هدف اصلی پژوهش 8 پارامتر حوزه و محتوی موضوعی مقالات، تعداد نویسندگان، رتبه علمی نویسنده اول، وابستگی سازمانی نویسنده اول، منبع استخراج مقاله، روش تحقیق مقالات و در نهایت مدت زمان پذیرش مقاله مورد تدقیق و ارزیابی قرار گرفته است و با استفاده از نرم افزار excelنتایج حاصل ارائه شده است. بررسی­های این پژوهش حاکی از آن است که 40% مقالات در زمینه مبانی نظری طراحی شهری، 6/21% در زمینه مدیریت شهری، 17% به بررسی تجارب موردی در طراحی شهری اختصاص داشته است. همچنین نتایج نشان می دهد که اغلب مقالات منتشر شده  دارای دو نویسنده می باشند. لازم به ذکر است که نویسنده اول اکثر مقالات دارای درجه دانشیاری بوده است. 38% از کلیه مقالات منتشر شده توسط محقین دانشگاه تربیت مدرس انتشار یافته است. از این رو این محققین بیشترین سهم را در انتشار مقالات این فصلنامه داشته اند. در طی این 5 سال تنها چهار مقاله مستخرج از طرح پژوهشی بوده است و پایان نامه های کارشناسی ارشد (8 مورد) و دکتری (1 مورد) در رتبه­های بعدی قرار دارند. در مابقی مقالات منبع استخراجی ذکر نشده است. روش تحقیق اکثر مقالات مورد پژوهی و استدلال منطق است و راهبردهای ترکیبی، کیفی و تفسیری- تاریخی در اولویتهای بعدی قرار دارند. در نهایت می بایست اذعان داشت که 44% مقالات در بازه زمانی کمتر از 6 ماه مورد داوری قرار گرفته و منتشر شده اند. مجموعه پیشنهادی نیز جهت ارتقای کیفی نشریه در انتها با توجه به تحلیل انجام شده پیشنهاد شده است.

واژگان کلیدی: مقالات علمی پژوهشی، ارزیابی کمی و کیفی، روش تحقیق، تحلیل آماری

 Abstract

Photography has been used as a research tool throughout a range of disciplines. In the last decades usage of photos in landscape and urban design grow noticeably; yet applying it in architectural research or education for discovering social determinations needs more attentions. In this study 34 participations in second year of architecture were involved in a photo-survey using self snapshot photography approach for the selected urban environment with open ended questionnaires in Shiraz, Iran. Despite the observers’ lacks of visual research skills, they pay an equal attention to physical and social environment even in the absence of social activity facts in the photos. I argued that students used their mental image and memories of the urban space in commentaries about each photos. Besides, they used visual facts in each photo for arguing and make conclusions logically. Yet, two kinds of challenges indentified in this study. The first emerged from ‘educational constraints’ which has less attention to urban spaces, social and behavioral activities in architecture education and conduce to fewer comments’ of observers on visual irregularities and diffusions in managing signboards, urban graffiti and façade designs. The second which could be named as ‘cultural constraints’, derives from cultural legacies and historical attachments which leads observers to be more sensitive to rehabilitation and revitalization rather than new buildings. Hence, the observer approaches like this, eliminated more contemporary interactions between citizens and modern build environment in visual survey.

 Key Word: Urban Space; Photo; Snapshot; social Environment, visual survey

چکیده

فضای باز موضوعی مهم در شهرسازی، طراحی شهری و معماری منظر است. بار مفهومی فضای باز متنوع و معانی آن متعدد است. این نوشتار در ابتدا مدلی از چیستی فضای باز بر اساس مفاهیم و تعاریف موجود و در قالب مکعبی سه وجهی شامل عملکرد، ماهیت و مالکیت فضای باز ارائه می­ نماید. این مدل به فهم فضای باز مورد نظر در این مقاله کمک خواهد نمود. سپس 250 مقاله علمی پایگاه داده  ScienceDirect  با کلیدواژه­ های فضای باز شهری، فضای خارجی، فضای عمومی شهری و فضای سبز در بازه زمانی  2000 تا 2010 مورد جستجو قرار گرفتند. با بررسی عناوین مقالات مرتبط (129 مقاله)، رویکردهای اولیه محیطی به فضاهای باز شهری شناسایی گردیده و با بررسی چکیده و یا مطالعه تمام مقاله دسته­ بندی نهایی صورت گرفته است. بررسی رویکردهای محیطی معاصر به فضای باز شهری و حومه­ ای در مقالات و پژوهشهای علمی به شناخت، دسته­ بندی و معرفی 4 رویکرد شاخص (رویکرد اقلیمی – محیطی، رویکرد سلامتی- بهداشتی، رویکرد حفاظتی- زیست محیطی و رویکرد مدیریتی- برنامه­ ریزی) منتهی گردیده است. اهم ویژگی­های شاخص در هر رویکرد، مختصراً تشریح و برخی از مهمترین پژوهشها به عنوان مصداق آورده شده است. همچنین این رویکردها با توجه به عملکرد محوری فضاهای باز و ماهیت آن و همچنین نوع مالکیت آن با یکدیگر مقایسه شده­ اند. اولویت نخست پژوهشها در بازه مورد بررسی رویکرد حفاظتی- زیست محیطی (37.21% مقالات) است. همچنین رویکرد برنامه­ ریزی- مدیریتی نیز با اختصاص 28.68% مقالات در اولویت دوم بوده و رویکردهای اقلیمی- محیطی (22.48%) و بهداشتی- سلامتی (11.63%) در مراتب بعدی قرار دارند. نتایج حاصل از این بخش بوسیله مدل مفهومی فضای باز مورد تحلیل قرار گرفته است. بر این اساس رویکردهای برنامه ریزی- مدیریتی و حفاظتی – زیست محیطی به ترتیب بیشترین توجه را به ابعاد متعدد مفهوم فضای باز دارند. در انتها مدلی از مفاهیم پایه در رویکردهای مطرح موجود در پژوهشهای معاصر مبتنی بر مدل سه وجهی فضای باز ارائه شده است که به ماهیت بنیادین رویکردها را آشکار خواهد نمود.

واژگان کلیدی:  فضای باز، حفاظت، برنامه­ ریزی، مدل، محیط، پژوهشهای معاصر

چکیده

باغ ایرانی از ارمغانهای معماری ایران به جهان به شمار می­رود. این باغها دارای نوعی رابطه دیالیکتیکی میان درون و بیرون هستند که از جهات مختلف قابل بررسی است. در این پژوهش با استفاده از راهبرد کیفی و مورد پژوهی به بررسی رابطه میان ایوان و فضای باز در 6 باغ منتخب شیراز پرداخته شده است. باغهای مورد مطالعه شامل باغهای ارم، عفیف­ آباد، دلگشا، جهان­ نما، نارنجستان قوام و ارگ هستند. مولفه­ های مورد بررسی دربردارنده ارتباط فیزیکی (دسترسی) و ارتباط بصری (دید) می­ باشند. از نظر جهت­ یابی، ايوان اصلی در تمام نمونه­ های مورد بررسی در جهت حرکت خورشید (شرق به غرب) قرارگرفته­ اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند که از نظر ارتباط فیزیکی، دسترسی به ایوان اصلی همواره بوسیله راهرو و پله­ های داخلی یا خارجی میسر بوده و در نتیجه امکان دسترسی مستقیم میان باغ و ایوان در هیچ نمونه­ ای ممکن نبوده است. از نظر روابط بصری، دید از ایوان به منظر باغ شامل بیش از 3/4 استخر جلوی کوشک، آبراه و پوشش گیاهی انبوه شامل درختان متعددی است که به صورت توده­ ای دیده شده و بافت یکپارچه­ ای دارند. بیشترین محدوده اشغال شده تصویر باغ از ایوان، آسمان است و فضاهای باغ اغلب در 1/3 پایین تصویر دیده می­ شوند.

واژگان کلیدی: باغ، شیراز، ایوان، منظر، دید، دسترسی